Dinsdagavond 19 februari ontving Matthijs van Nieuwkerk cabaretier Diederik van Vleuten in zijn programma De Wereld Draait Door.

Het was vanwege zijn liefde voor J.R.R. Tolkien, wiens leven momenteel verfilmd wordt. Zelf fan van Tolkien en inmiddels schrijver van fantasy boeken, bleef ik natuurlijk voor dit onderwerp op DWDD hangen.

Naast de gangbare feiten, zoals het schrijven van de trilogie “Lord of the Rings”, waagde van Vleuten zich ook aan de interpretatie van sommige elementen uit de verhalenreeks. Zo koppelde hij de beelden van Sam en Frodo die op weg naar Mordor door het moeras lopen en bleke gezichten onder water zien, direct aan de Eerste Wereld Oorlog. Ook de terugkeer in de Shire, het thuisland van de Hobbits, roept in het boek direct de associatie met het einde van de oorlog op. ‘De thuiskomst van de soldaten, waarbij hun “thuis” volledig in puin ligt, is eveneens symbolisch aan het feit dat in de oorlog alles afgebroken werd, opdat het na afloop weer opgebouwd moet worden.’

Het is leuk om de vergelijking te trekken met de Ierse schrijver C.S. Lewis. Toen Lewis in Oxford belandde, werd hij al snel bevriend met Tolkien. De invloed van Tolkien en enkele genoten van de Inklings, waartoe ook Lewis toetrad, was dusdanig groot dat Lewis zich zelfs bekeerde tot het Christendom, in dit geval het Katholicisme. Beide vrienden Lewis en Tolkien zaten vaak samen en spraken over het schrijversmetier. Daarnaast waren beiden lid van de Inklings, een informele letterkundige discussiegroep die tussen 1930 en 1960 verbonden was aan de Universiteit van Oxford. Het verzonnen verhaal had een grote aantrekkingskracht op de schrijvers, waarbij zowel tijdsreizen als wel heroïsme dikwijls het onderwerp van gesprek waren. Terwijl Tolkien vooral zijn weg vond in de sprookjes voor volwassenen, daar was het Lewis die met name de kinderverhalen omarmde. Hij was daar heel productief in. Immers, waar hij heel de reeks die nu bekend staat als “De Kronieken van Narnia” in een viertal jaren schreef, deed Tolkien veel langer over zijn meesterwerk, de trilogie “Lord of the Rings”.

Terugkomend op van Vleuten, die de 1^e Wereld Oorlog terugzag in Tolkiens werk. Dat was zeker ook zo in het werk van Lewis terug te vinden. Dit keer veel opzichtiger, immers de kinderen worden vanuit het oorlogsgebied verplaatst naar het achterland, waar de Duitse aanvallen nog niet de paniek van elke dag veroorzaken. In de werken van Lewis wordt de oorlog dus met naam genoemd, speelt zelfs een rol in de aanleiding die tot het fantasy gedeelte van het verhaal leidt. “Back to Tolkien”, zoals ze zeggen. Er zijn mensen die de constatering van onze vriend van Vleuten zeker niet delen, daarbij wijzend op de grens tussen leven en dood, een grens die soms overbrugd wordt. Die grens verwijst niet naar welke oorlog dan ook, maar wel naar de mythen en legenden uit het verleden. Zo was Tolkien een belezen man die maar al te goed bekend was met de geschiedkundige literatuur, zoals die in de Latijnse, Griekse, en zelfs de Scandinavische vertellingen is terug te vinden. Juist daar speelt de oversteek tussen het dodenrijk en het rijk der levenden frequent een belangrijke rol. Kenners verwijzen er naar, dat juist Tolkien hier ook gebruik van maakt. Kijk naar het gevecht van Gandalf met de Balrog, de doden uit de berg die Aragorn begeleiden naar het gevecht in Gondor, en het Kwade zelf.

 Er was nog een groot verschil tussen beide schrijvers. Het gebruik van het geloof. Lewis wordt door meerdere schrijvers van zijn tijd verweten, dat hij al te zichtbaar, ja zelfs prominent, katholieke symbolen en het gedachtegoed opdringt aan zijn lezerspubliek. Een lezerspubliek dat vooral uit kinderen bestaat. Tolkien stelt;’Door het te ver gaan in christelijke thema’s, zorgt Lewis er voor dat zijn werk niet meer eerbiedig is.’

Zelf leunt Tolkien echter ook op dergelijke christelijke fundamenten. De “Silmarillion” is immers in essentie niets meer of minder dan het bijbel verhaal zelf. Echter, het verschil zit hem er in, dat Tolkien dergelijke elementen altijd subtiel brengt. Ze zijn immer ondersteunend, nooit het beeld vullend en daarmee bepalend. Daar waar Lewis met zijn boegbeeld, de leeuw Aslan, overduidelijk de parallel slaat naar Jezus Christus.

Persoonlijk vindt ik beide schrijvers briljant. Beiden zijn meesters die hun metier vanuit studie, onderzoek en gedegen discussies, gevormd en uitgebouwd hebben. Waar ik toch een voorkeur voor Tolkien heb. Zulks ook vooral vanwege diens gave om de lezer in het verhaal te trekken met zijn gedetailleerde beschrijvingen. Anderen vinden deze wellicht te overvloedig, zelfs remmend aan de “gang” in het verhaal. Ik zelf vind het een gave om een waarneming, al stamt deze uit een fantasie, mij zo levendig op mijn netvlies te brengen.

Is het dan niet geweldig als recensenten omtrent mijn fantasyboeken de parallel trekken naar Tolkien. Bij voorbeeld Cultuur Brabant schrijft over mijn debuut boek “De Oversteek” het volgende: ‘De wereld die Sonn Franken oproept, herinnert aan de boeken van Tolkien. Ook daarin gaat het om de strijd tussen goed en kwaad. Net als bij Tolkien vind je bij Franken elementen van oeroude verhalen en is er sprake van een ingewikkelde plot, magische formules, en meer van dergelijke zaken. Daar is bijvoorbeeld de stervende koningin die haar volk heeft geleerd dat er meer is tussen hemel en aarde. Om dit door te geven, die kracht, moet een jong meisje gevonden worden dat de oude koningin kan opvolgen. Om die magie draait het in dit verhaal. Als je je fantasie goed gebruikt, wordt veel meer mogelijk.’

Is het dan ook niet opmerkelijk dat ik van zijn dochter Priscilla Mary Anne, nadat ik haar een exemplaar van mijn boek had toegestuurd, een brief kreeg waarin zij me bedankt voor het feit dat ik veel inspiratie uit de werken van haar vader putte en me succes wenst op het schrijverspad: "I thank you for your letter and book. I appreciate your kind words about my father and the inspiration you have derived from reading his works. I wish you well for the new writing career on which you have embarked, and much happiness in your work."

Brengt me trouwens tot een laatste overpeinzing. Zowel De kronieken van Narnia, als wel de trilogie Lord of the Rings worden beschouwd als High Fantasy.

Ik kreeg dit ooit te horen:’Ja, maar zijn fantasy is Hight Fantasy, terwijl jouw fantasy … uh gewoon fantasy is.’ Ik stond even perplex. Was “High Fantasy” dan superieur over gewone fantasy? Was mijn werk inferieur, minder van waarde?  Was mijn fantasy gewoon een “voor-het-slapen-gaan boerenvertelseltje, daar waar high fantasy van literaire hoogculturele waarde is, ja geschikt voor koninklijken bloed?

De vergelijking van mijn fantasy boeken met Tolkien, doet vermoeden dat net als hij ook ik me bezig hou met high fantasy. En wat denk je van de definitie?

High fantasy, ook wel epische fantasy genoemd, is een subgenre van fantasy dat zich in verzonnen of parallelle werelden afspeelt. Het wordt gekenmerkt door een epische toon, serieuze thema's (onder andere dood, ethiek, ...), dat verhaalt over de queeste van een – vaak jonge – held(in) of groep van helden die strijden tegen een geduchte vijand (vaak een slechte tovenaar of Heer van het Kwaad). High fantasy wordt gezien als de tegenhanger van low fantasy (waarbij het verhaal zich in onze wereld afspeelt).^[ (bron: Wikipedia)

We kunnen verder gaan met een checklist:

·         Speelt zich af in een andere, paralelle of verzonnen wereld                       check

·         Handelen over zaken die 't lot van de wereld bepalen                                 check

·         Hebben vaak te maken met magische zaken                                             check

·         Vreemde en magische monsters                                                                 check

·         Maatschappijen bestaan vaak uit edelen en strijders, kastelen queesten   check

·         De held of groep vecht tegen een formidabele vijand, vaak 't slechte       check

·         Magische elementen als 'n zwaard of ring, er is sprake van een voorspelling       check

·         Grootse strijd tegen bovennatuurlijke kwade krachten                               check

·         Vaak (deels) gebaseerd op aardse mythen en legenden                            check

Hm... als ik zo eens kijk, hebben mijn boeken een hoog "High Fantasy" gehalte.

Maar weet je, het is eigenlijk helemaal niet interessant. Het gaat om een goed verhaal, een verhaal dat de lezer weet te boeien. Een boek dat mensen er regelmatig naar doet terug grijpen, en vooral een werk dat mensen aan andere lezers aanbevelen of uitlenen.

Daarbij geldt voor mij, er zijn al veel mensen die me verteld hebben dat ze genieten van mijn pennenvruchten. Is dat eigenlijk niet voldoende? En voor al die anderen die een boek weten weg te zetten? Ik bewonder hun creativiteit, ik prijs hen voor hun doorzettingskracht en ik wens hen alle succes. Of het nu gewoonweg fantasy of high fantasy is, doe gewoon je ding en geniet van de schrijversreis. Veel succes en plezier iedereen.

Sonn

20 februari 2019